Het is een prominent thema in onderwijsland: laaggeletterdheid. Jaarlijks verschijnen er zorgwekkende berichten over het grote percentage Nederlanders dat geen of slechts zeer lage schrijf- en leesvaardigheid heeft. Een thema dat – terecht – veel aandacht krijgt. In het kielzog daarvan bestaat een gerelateerde uitdaging: digitale geletterdheid. Hoe zorg je ervoor dat leerlingen en studenten alle vaardigheden hebben om zich te redden in de digitale wereld van nu en straks?
Digitale vaardigheden zijn in toenemende mate noodzakelijk om maatschappelijk succesvol te zijn of om überhaupt te functioneren. Communicatie met overheidsdiensten, belastingaangifte doen, het afsluiten en opzeggen van overeenkomsten en contracten; steeds meer gebeurt dit digitaal. Digitale geletterdheid is – of wordt – dus minstens zo belangrijk als letterlijke geletterdheid. Voor kwetsbare groepen dreigt een grotere achterstand, als hier te weinig oog voor is. Hoog tijd dus om onderwijzend personeel maximale ondersteuning te bieden bij het verwerven van digitale vaardigheden én het overbrengen daarvan op leerlingen en studenten.
Wat is digitale geletterdheid?
De moderne wereld is in hoge mate een digitale wereld geworden. In luttele decennia zijn communicatie en informatie vooral digitaal geworden. We werken digitaal, we leren digitaal en consumeren digitaal. Voor mensen die nu leven, kinderen en jongeren in het bijzonder, is het belangrijk om hiermee om te kunnen gaan. Bijvoorbeeld door de vaardigheid te ontwikkelen om online informatie kritisch te evalueren. Zo voorkom je dat je slachtoffer wordt van nepnieuws of oplichting. Digitale geletterdheid is niets anders dan de verzamelterm voor alle digitale vaardigheden die de burger van de 21ste eeuw nodig heeft.
In Nederland is het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling (SLO) aanjager van het verbeteren van de digitale geletterdheid. Als ontwikkelaar van het lescurriculum voor het primair, basis- en voortgezet onderwijs, specificeert het SLO onder meer “21ste-eeuwse vaardigheden. Mede omdat de SLO digitale geletterdheid steeds prominenter maakt, spelen private partijen daarop in. Zo zijn er concrete leerlijnen voor digitale geletterdheid ontwikkeld door diverse partijen. In combinatie met de juiste tools kunnen docenten met zo’n leerlijn digitale geletterdheid gestructureerd inzetten op het verbeteren van de digitale vaardigheden van hun leerlingen en studenten.
Robuuste positie
In eerste instantie lijkt het goed gesteld met digitale geletterdheid in Nederland. In mei van 2022 publiceerde het CBS cijfers hierover. Nederland blijkt Europees koploper in digitale vaardigheden. Van alle personen tussen de 16 en 75 jaar had bijna 80 procent minimaal basale digitale vaardigheden. In Europa kan alleen Finland vergelijkbare cijfers overleggen. Zo bezien is er vooral reden tot optimisme.
Succes is natuurlijk relatief. Vooral ook omdat digitale vaardigheden veel lastiger te definiëren zijn dan vaardigheden in bijvoorbeeld taal en rekenen. Waar de vaardigheden bij dat soort kennis vrij precies te omschrijven en te meten zijn, zijn digitale vaardigheden abstracter. Het betreft hier ook een bewegend doel. Rekenen en zelfs taal zijn niet (veel) anders dan twintig jaar geleden, maar wat de moderne maatschappij aan digitale vaardigheden vraagt, is aan constante verandering onderhevig. Twintig jaar geleden volstonden basale vaardigheden in de omgang met een computer. Tegenwoordig hebben kinderen minimaal kennis nodig van omgang met diverse digitale systemen, terwijl ook het samenvatten en presenteren van (digitale) informatie noodzakelijk is. Zelfs basaal coderen en programmeren is een vaardigheid die absoluut geen niche meer is. Het goed onderwijzen van digitale vaardigheden vraagt dus niet alleen om een doordacht curriculum, maar ook om het inzicht dat kennisdoelen veranderen en de flexibiliteit om daarop in te spelen.
Hoe ondersteunt Promethean docenten?
De smartboards en software van Promethean zijn in zekere zin de belichaming van voortschrijdende digitalisering in het onderwijs. Het inruilen van het klassieke schoolbord voor een ActivPanel of ander type digibord is wellicht de meest tastbare verandering waarvoor digitalisering in het onderwijs gezorgd heeft. Tegelijk realiseren we ons dat alle verandering moeilijk is en digitale vaardigheden, zowel bij leerlingen als docenten, niet vanzelfsprekend volgen op de introductie van digitale leermiddelen.
Voordat je als docent het maximale uit je digitale leermiddelen kunt halen, is het belangrijk dat jij en je leerlingen zelf vertrouwd raken met die leermiddelen. Dergelijke ondersteuning biedt Promethean op tal van manieren. Werken met onze digiborden en software is eenvoudig en intuïtief, maar niet vanzelfsprekend. Ook iets dat makkelijk te leren is, moet uiteindelijk wel geleerd worden. Daarbij ondersteunen we graag, want het succes en plezier van jouw lessen hangt ervan af. Ondersteuning bij het gebruik van alle leermiddelen die we bieden, is een van de belangrijkste pijlers van onze dienstverlening.
De kern hiervan is Learn Promethean. Een laagdrempelige online omgeving waarin je gericht leert omgaan met al onze producten. Gericht, want het moderne leren bestaat voor een groot deel uit gericht op zoek gaan naar specifieke kennis. Daarom is het geen vereiste om eerst door lijvige handleidingen of tijdsintensieve cursussen te gaan. In plaats daarvan reiken we je de kennis die je zoekt, zo direct mogelijk aan. Zo bedenk je het soort les dat je wil geven en vind je bij Learn Promethean in enkele minuten de kennis die daarvoor nodig is. Vervolgens pas je die kennis toe en merk je snel dat je er steeds beter in wordt. Zo werk je geleidelijk steeds effectiever met onze digiborden en software.
Hoe ondersteunt Promethean het vergroten van digitale vaardigheden?
Omgaan met onze leermiddelen vraagt om enige digitale vaardigheid, maar vormt natuurlijk niet de kern van hoe wij helpen leerlingen te werken aan digitale geletterdheid. Het belangrijkste is: met Promethean ben je verbonden met alle kennis die online beschikbaar is en is elke leerlijn digitale geletterdheid letterlijk binnen handbereik. Is er ergens een handleiding digitale geletterdheid gepubliceerd? Je vindt dit en past het toe in je les, met de middelen die we je aanreiken.
Maar los van alle leerlijnen en lesmethoden die al beschikbaar zijn, zit de grote kracht van een digibord in flexibiliteit om af te wijken van gebaande paden. Je kunt lesgeven volgens zorgvuldig ontwikkelde lesmethoden, inclusief lesmethoden die specifiek ontwikkeld zijn om digitale geletterdheid te vergroten, met toepassing van een digibord. Met een digibord maak je lessen zoals jij dat wil. Op basis van geijkte methoden, of niet. Leer leerlingen om te gaan met desinformatie, geld of instanties, door voorbeelden te tonen voor de hele klas. Digitale geletterdheid bestaat tenslotte niet alleen uit kunnen omgaan met hardware en software, maar juist ook uit specifieke vaardigheden om in een digitale maatschappij te kunnen functioneren.
Toekomst van digitale geletterdheid
Juist omdat de gevraagde digitale vaardigheden van iedereen die nu leeft steeds veranderen, is het lastig om daar met onderwijs vat op te krijgen. Het gebruik van geavanceerde digitale lesmiddelen is daarvoor een randvoorwaarde, maar zeker geen garantie op succes. Een handboek digitale geletterdheid dat nu wordt geschreven, is over een paar jaar wellicht achterhaald. Het vergroten van de digitale geletterdheid vraagt allereerst om een scherpe blik op maatschappelijke verandering en de leefwereld van leerlingen en studenten. Goed begrip van hun actuele omgang met de digitale wereld is de basis van hun voorbereiding op een digitale toekomst die deels nog niet bestaat.
Dat laatste onderstreept de beperkingen van onderwijs in het vormen van digitale geletterdheid. Natuurlijk heeft onderwijs hierin een belangrijke rol te spelen, maar tegelijk is het onmogelijk om nu te voorzien wat over twintig jaar noodzakelijke digitale vaardigheden zijn. Leg daarom de focus op een soepele omgang met de digitale wereld zoals die nu is, om zo ook in de toekomst de verwerving van noodzakelijke kennis zo goed mogelijk te faciliteren. De techniek om dat mogelijk te maken bestaat gelukkig al. Bij Promethean doen we ons best om de best mogelijke leerervaring zo laagdrempelig mogelijk beschikbaar te maken.
Je kunt leerlingen en studenten nu niet voorbereiden op specifieke digitale processen die in 2040 relevant zijn, maar je kunt hen nu wel vertrouwd maken met het herkennen van desinformatie en het gebruik van hardware. Zo verwerven ze de vaardigheid om zichzelf bij de hand te nemen en de rest van hun leven steeds relevante vaardigheden te blijven leren. Een leven lang leren is tenslotte iets dat iedereen vooral zelf moet doen.
Wat betekent digitale geletterdheid voor mij?
De grootste impact die voortschrijdende digitalisering heeft op het onderwijs en op onderwijzers, is dat het tempo waarin de inhoud van je lessen verandert, versnelt. Natuurlijk is geen enkele lesmethode of lesinhoud voor eeuwig. Dat spreekt voor zich. Maar om relevante en uitdagende lessen te kunnen blijven aanbieden, is het allereerst zaak dat je werkt aan je eigen digitale geletterdheid. Daarbij kun je natuurlijk alle hulp gebruiken. Promethean pakt die rol graag op. Wij willen je maximale ondersteuning bieden om relevant les te geven in een digitale wereld. Daarvoor hebben we ook jouw input nodig. We doen al veel, maar horen ook graag wat beter kan.
Werk je al met Promethean-producten en wil je ons laten weten wat er beter kan? Neem dan contact met ons op en laat ons weten wat je vindt. Het constant verbeteren van leermiddelen op basis van de dagelijkse praktijk, is een absolute voorwaarde om te werken aan digitale geletterdheid. Wij kunnen dus niet zonder jouw input.